Stres Belirtileri ve Nedenleri

Kulağa garip gelebilir ama stres her zaman kötü değildir.

Küçük dozlarda, baskı altında en iyi performansı sergileminize yardımcı olabilir. Ancak sürekli aşırı stres altındaysanız hem vücudunuz hem de zihniniz bedelini öder. Eğer kendinizi sürekli tükenmiş ve paniklemiş halde buluyorsanız, sinir sisteminizi tekrar dengeye oturtmak için bir şeyler yapmanın zamanı gelmiş demektir. Stresin belirtilerini ve sebeplerini nasıl tanımlayacağınızı öğrenip zararlı etkilerini azaltmak için adımlar atarak kendinizi koruyabilirsiniz.

Stres Nedir?

Stres vücudunuzun herhangi bir türdeki tehditlere veya taleplere verdiği yanıttır. İster gerçek isterse hayali olsun, bir tehlike hissetiğinizde, bedeninizin savunma mekanizması hızlı ve otomatik olarak kaç veya savaş reaksiyonu olarak da bilinen bir sürece girer. Buna uzmanlar stres yanıtı da derler.

Stres yanıtı bedeninizin sizi koruma şeklidir. Düzgün işlediğinde sizi enerjik, konsantre ve dikkatli tutar. Acil durumlarda, kendinizi savunmanız için size ekstra bir güç vererek veya örneğin, kazadan kurtulmanız için frenlere asılmanızı sağlayarak hayatınızı kurtarabilir. 

Stres, ayrıca zorluklarla mücadele etmeniz için ayakta kalmanıza yardımcı olur. İş sunumunuz esnasında size parmak uçlarınızın üstünde duracak azmi veren de, halı saha maçında penaltı kullanırken konsantrasyonunuzu keskinleştiren de veya sizi Tv izlemek yerine sınava çalışmaya götüren de odur. Fakat belirli bir eşikten sonra stres size yardımcı olmayı bırakır ve tam aksine sağlığınıza, psikolojinize, üretkenliğinize, ilişkilerinize ve yaşam kalitenize büyük zarar vermeye başlar.

Kaç veya Savaş durumunda Vücudunuzda Neler Olur

Bir tehditle karşılaştığınızda, sinir sisteminiz, vücudunuzu acil durumlar için hazır hale getiren adrenalin ve kortizol gibi stres hormonlarını yoğun biçimde salgılanması emrini verir. Kalbiniz daha hızlı atmaya başlar, kaslarınız gerilir, kan basıncınız yükselir, nefes alışınız sıklaşır ve duyularınız daha keskin hale gelir. Bu fiziki değişimler tehlike ile mücadele edebilmeniz veya ortamdan uzaklaşabilmeniz için dayanıklılığınızı ve gücünüzü artırır, tepki verme sürenizi kısaltır ve odaklanmanızı geliştirir.

Kronik Stresin Etkileri

Sinir sisteminiz duygusal veya fiziki tehditleri birbirinden ayırt etmede çok başarılı değildir. Arkadaşınızla basit bir tartışma, ödenmemiş faturalar veya rutin bir iş günü nedeniyle çok strese kapılmış olsanız bile beyniniz bunu sanki doğada gerçek bir ölüm kalım mücadelesiyle karşılaşmışsınız gibi algılayacak ve vücudunuz buna uygun tepki verecektir. Üstelik ne kadar sık bu durumda kalırsanız vücudunuzun acil durum mekanizmasını açması o denli kolay ve kapatması da zor olacaktır. 

Günümüzün talepkar dünyasında pek çoğumuzun yaşadığı gibi, siz de sık sık stres yaşamaya eğilimliyseniz, vücudunuz uzun süreler yüksek stres durumunda kalacaktır. Bu durum ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Kronik stres bedeninizdeki neredeyse her sistemi bozabilir. Bağışıklık sisteminizi baskılar, sindirim sisteminizi ve üreme sisteminizi düzensizleştirir, kalp krizi ve felç riskini artırır ve yaşlanma sürecini hızlandırır. Hatta beyninizdeki sinir bağlantılarını değiştirerek sizi anksiyete, depresyon ve diğer ruhsal sorunlara daha açık hale getirir. 

Stresin neden olduğu veya şiddetlendirdiği sağlık problemleri:
depresyon ve anksiyete, her türden ağrı, uyku sorunları, bağışıklık sistemi hastalıkları, sindirim sorunları, egzema gibi deri hastalıkları, kalp rahatsızlıkları, kilo problemleri, üreme sorunları, hafıza ve düşünme rahatsızlıklarıdır.

Stresin en tehlikeli yanlarından biri, çok kolay kendini kabul ettirmesidir. Kısa sürede ona alışabilirsiniz. Zamanla tanıdık hatta normal gelmeye başlayabilir. Aslında zararlarını yaşıyor olsanız bile sizi ne kadar etkilediğini farkedemezsiniz. Bu yüzden, stres durumuyla karşı karşıya olduğunuzu gösteren yaygın belirtilerin ve sinyallerin farkında olmak önemlidir.

Bilişsel Belirtileri

1. Hafıza problemleri

2. Konsantrasyon bozuklukları

3. Kötü karar verme yetisi

4. Sadece olumsuzlukları görme

5. Kaygı ve aşırı düşünme

6. Sürekli endişeli olmak

Duygusal Belirtileri

1. Depresyon ve genel mutsuzluk

2. Anksiyete ve sıkıntı

3. Huysuzluk, asabiyet veya öfke

4. Tükenmiş hissetmek

5. Yalnızlık ve soyutlanma

6. Diğer ruhsal sorunlar

Fiziki Belirtileri

1. Ağrı ve sancı

2. İshal veya kabızlık

3. Bulantı ve sersemlik

4. Göğüs ağrısı, kalp atışında düzensizlik

5. Cinsel istekte azalma

6. Sık sık gribe veya soğuk algınlığına yakalanma

Davranışsal Belirtileri

1. Az veya çok yemek yeme

2. Çok az veya çok uzun uyuma

3. İnsanlardan uzaklaşma

4. Sorumluluklardan kaçma

5. Rahatlamak için alkol, sigara veya uyuşturucuya başvurma

6. Takıntılı alışkanlıklar (tırnak yeme, adım ölçme gibi)

Stresin Sebepleri

Strese neden olan baskı veya durumlar stres etkeni olarak bilinir. Genellikle stres etkeni denince akla ağır iş takvimi veya sıkıntılı bir ilişki gibi olumsuz şeyler gelir. Oysa, size aşırı yüklenen her durum stres etkeni olabilir. Evlilik, ev satın alma, üniversiteye başlama veya iş yerinde terfi etme gibi olumlu örnekler de stres etkenlerine dahildir.

Elbette stres her zaman dış faktörler nedeniyle ortaya çıkmaz. Stres iç dünyanızdan da kaynaklanabilir. Gerçekleşip gerçekleşmeyeceği belli bile olmayan bir şey hakkında aşırı düşünüyorsanız veya hayatla ilgili sürekli karamsar fikirlere sahipsiniz kendi kendinize stres yaratmış olursunuz. 

Sonuç olarak, neyin strese yol açtığı en azından kısmen onu nasıl algıladığınıza bağlı. Sizin için stresli olan bir şey başkasının umrunda dahi olmayabilir; hatta başkası o şeyden hoşlanıyor bile olabilir. Örneğin, sabah evinizden iş yerinize yapacağınız yolculuk trafik nedeniyle sizi gergin yaparken, bir başkası trafikte müzik dinleyip kendine gelmek için boş zamana sahip olacağı için mutlu hissedebilir.

Stresin Yaygın Dışsal Sebepleri

1. Hayatınızdaki büyük değişimler (başka şehre taşınma, evlilik gibi)

2. İş veya okul

3. Özel ilişkilerinizde yaşadığınız güçlükler

4. Finansal sıkıntılar

5. Aşırı meşgul olmak

6. Aile ve çocuk bakımı

Stresin Yaygın İçsel Sebepleri

1. Karamsarlık

2. Belirsizliği kabullenme yeteneğinin düşüklüğü

3. Sabit düşünme, esnekliğin olmaması

4. Olumsuz iç ses

5. Gerçekçi olmayan beklentiler, mükemmeliyetçilik

6. Ya hep ya hiç tavrı

Yaşamınızda Strese Yol Açan 10 Olay

1. Eşinizin vefatı

2. Boşanma

3. Ayrılık

4. Hapis

5. Yakın aile fertlerinden birinin ölümü

6. Hastalık veya sakat kalma

7. Evlilik

8. İşten kovulma

9. Evlilik sorunları

10. Emeklilik

Stresin Ne Kadarı Sizin için Aşırıdır?

Stresin yol açabileceği geniş çapta zararlara karşı kendi sınırlarınızı bilmek önemlidir. Ancak ne kadar stresin aşırı olduğu kişiden kişiye değişir. Bazı insanlar hayatın sillesini yedikten sonra yuvarlanıp gitmeye devam ederlerken bazıları küçük zorluklar karşısında yere yıkılabilirler. Hatta bazı insanlar yüksek stresli bir yaşamın heyecanına bağımlı olup zirveye yükselebilirler.

Strese dayanma düzeyinizi bir çok faktör etkileyebilir. Bazıları:

Destek Ağınız: Arkadaşlarınız veya ailenizin stres karşısında güçlü bir destek unsuru olarak yanınızda olmaları önemlidir. Yanınızda olan insanları bilmek hayatın baskısını hafifletecektir. Tam tersi, yani yalnız ve izole bir yaşam strese yenik düşme riskini artıracaktır.

Kontrol Duygunuz: Özgüveniniz güçlüyse ve olayları yönlendirip zorlukları aşabilme beceriniz varsa stresle baş etmeniz daha kolay olur. Diğer taraftan, çevresel şartlara ve iradeniz dışındaki durumlara teslim olup bunları değiştirme yeteneğiniz olmadığına inanıyorsanız tabi ki stresin sizi ele geçirip yıkması muhtemeldir.

Tutumunuz ve Bakış Açınız: Hayata ve getirdiği kaçınılmaz zorluklara bakış açınız stresle başa çıkma yeteneğinizi büyük oranda belirler. Genellikle ümitli ve iyimser bir insansanız strese daha kapalı olursunuz. Strese karşı dayanıklı insanlar, çoğunlukla esprili, kendisiyle ve kendi hayatıyla alay edebilen, yüksek hedeflere sahip ve zorlukları yaşamın kaçınılmaz bir parçası olarak gören insanlardır.

Duygularınızla Baş Etme Yeteneğiniz: Eğer üzgünken, öfkeliyken veya korkmuşken nasıl sakinleşeceğinizi ve rahatlayacağınızı bilmiyorsanız strese yakalanma şansınız o derece yüksektir. Duygularınızı tanıyıp onlara yön verebilme yeteneğiniz güçlendikçe strese karşı bağışıklığınız artacaktır.

Bilgi ve Hazırlığınız: Stres yaratması muhtemel bir durum hakkında ne kadar süreceği ve nasıl sonuçlanmasının beklenmesi gibi bilgilere sahipseniz onu atlatmak o denli kolay olacak. Örneğin, ameliyat olacaksınız ve ameliyat sonrası yaşanacak sıkıntının nasıl olacağını ve ne kadar süreceğini biliyorsunuz. Bu durumda, ameliyat sonrası sancılı dinlenme süreciyle başa çıkmaya daha hazırlıklı olursunuz.